„ფეხბურთის ფილოსოფოსი“, ასე მოიხსენიებენ ხორხე ვალდანოს საფეხბურთო სამყაროში. ის მსოფლიოს ჩემპიონი გახდა 1986 წელს დიეგო მარადონასთან ერთად, თამაშობდა მადრიდის რეალში, მერე წვრთნიდა ამ კლუბს, სპორტულ დირექტორატშიც იყო, თუმცა მისი მთავარი კოზირი მაინც ის ფილოსოფოსობა გახლავთ, რომლის გამოც ვალდანოს თვით იოჰან კრუიფის და ფრანც ბეკენბაუერის გვერდით აყენებენ. ამიტომ გადავწყვიტე, ზოგიერთი მისი ნააზრევი შემოგთავაზოთ, ამოკრეფილი სხვადასხვა წიგნებიდან თუ ჟურნალებიდან და კარგი იქნება, თუ ამ ყველაფერს დამწყები ფეხბურთელებიც გაეცნობიან საფეხბურთო ლიტერატურით უკიდურესად ღარიბ საქართველოში.

მოთამაშეები და ტაქტიკა

ამბობენ, რომ თანამედროვე ფეხბურთში შედეგს, უწინარესად, ტაქტიკა განაპირობებს, მაგრამ მე კვლავ კარგ ფეხბურთელებს ვაყენებ პირველ ადგილზე. თავის დროზე, კარლოს სალვადორ ბილარდომ - მწვრთნელმა, რომლის თავკაცობითაც 1986 წელს მსოფლიოს ჩემპიონები გავხდით, მოურიდებლად განაცხადა, რომ სწორედ მან გაუსწრო დროს 20 წლით. ბილარდო განეკუთვნება იმ თეორეტიკოსებს, რომლებიც ჯერ მოწინააღმდეგეს აანალიზებენ, შემდეგ კი საკუთარი გუნდის შესაძლებლობებს: თუ სამი თავდამსხმელით მიტევენ, ვიყენებ ოთხ მცველს, თუ წინ თავისუფალი სივრცეები იქმნება, გარემარბები უნდა ჩავრთო საქმეში. კარგია, რომ ჯერაც არსებობს „ფაბრიკები“, სადაც კარგ განაპირა შემტევებს „აწარმოებენ“. მაგალითად აიაქსის სკოლაც იკმარებს: ბაბანგიდა, ოვერმარსი, ფინიდი... ისინი ამტკიცებენ, რომ გარემარბები არასდროს გამქრალან.

მოდა კი ძველია: დაყავით მოედანი ტერიტორიებად, ზონებად და მაღალი კლასის ფეხბურთელებს დაეყრდენით. მექსიკის ტრიუმფის შემდეგ თავად ბილარდომ აღიარა იძულებით: „ახლა ტექნიკა გაცილებით მნიშვნელოვანია, ვიდრე ტაქტიკა და სტილი.“

თანამედროვე ხერხების გამოყენებისას, ყოველთვის დავიწყებას ეძლევა ძველი, უკვე დამუშავებული მეთოდები. სამხრეთ ამერიკაში განაპირა მცველები მუდამ მიიჩნეოდნენ ფლანგის მოთამაშეთა მეურვეებად, ხოლო მას შემდეგ, რაც ფეხბურთში დაიწყო თავდამსხმელთა რაოდენობის შემცირების და მცველთა მატების ტენდენცია, განაპირა უკანახაზელები ვიზავების გარეშე დარჩნენ.

მორიგი წრე შეიკრა და დაიწყო ახალი ამბავი, როგორც შორტების შემთხვევაში - მოდაში იყო მოკლე ტრუსები, მერე დააგრძელეს და პირიქით. ასე გამოჩდნენ კვლავ აქტიური ფრთის ფეხბურთელები. ავიღოთ კაფუ და რობერტო კარლოსი, ორი დაუღალავი მექანიზმი, რომლებიც მუდმივ ხიფათს ქმნიან და მეტოქეც იძულებულია, მათ დარაჯები დაუყენოს. არაფერი გამოდის, მეურვეობა მკაცრდება. თუ ფლანგის ფეხბურთელები კუებივით ზოზინობენ, იკარგება მოულოდნელობის ეფექტი, თუ ისინი მოძრაობის მიმართულებას ცვლიან, აუცილებელი ხდება გადაწყობა, ხოლო თუ მათ სათანადოდ არ ეხმარებიან და თავად ბურთთან ურთიერთობისას პრობლემები ექმნებათ, მადლობა უნდა ვუთხრათ სივრცის გამოყენებისთვის და ვუთანაგრძნოთ უსარგებლობისთვის.

ზოგიერთი მწვრთნელი ტაქტიკურ ამბავს მარტივად წყვეტს - ვინც მოედნის შუაში ვერ ართმევს თავს მოვალეობებს, გადაჰყავთ დაცვაში, რადგან რაც უფრო უკან თამაშობს ფეხბურთელი, მით მარტივია მისი ფუნქციები. იგივე ემართებათ თავდამსხმელებსაც. შედეგად მოედანი ივსება ხალხით, ვისაც არ აქვს სწრაფად მანევრირების უნარი, ტექნიკა, რომელიც საჭიროა მოკლე დისტანციაზე პრობლემების მოსაგვარებლად და თამაშის გამწვავების ინტუიცია.

ტოტენჰემ ჰოთსფურზმა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ დანერგა სტილი - დაარტყი გაიქეცი. პარალელურად, სამხრეთ ამერიკაში განსხვავებული ფილოსოფია მუსირებდა. ამ სტილის კანონმდებლები იყვნენ ურუგვაელები - სამოციან წლებში იქაური პენიაროლი ქადაგებდა ნელი ტემპის, თითქოს გადაღლილ თამაშს ბურთთან უამრავი შეხებით, რაც მეტოქეზე დამაძინებლად მოქმედებდა. და როცა საბოლოოდ იძინებდა, ურუგვაელები ფეთქდებოდნენ.

როდესაც რომა, სპენსერი, გონსალესი და სხვები სტუმრად სათამაშოდ ჩადიოდნენ, როგორც ანეკდოტების მოყვარული ხალხი იხსენებს, ჯერ ადმინისტრაციაში კითხულობდნენ დიდი ინტერესით:

- უკაცრავად, ბურთები თუ გაქვთ?

- რასაკვირველია. რაშია საქმე?

- არ გეგონოთ, საკუთარ თავზე ვზრუნავდეთ, უფრო თქვენებზე, ვინაიდან ბურთს, რომელსაც მსაჯი გამოიტანს, მხოლოდ ჩვენ შევეხებით.

ეს ანეკდოტი ოდნავ სხვანაირად ჟღერდა ესპანეთში და დაფუძნებული იყო კონკრეტულ შემთხვევაზე: როცა ოციან წლებში სევილიამ 0:8 წააგო, გუნდის ერთ-ერთმა წევრმა მოწინააღმდეგის კაპიტანს მიმართა: „შეწყვიტეთ ცინიზმი, ბურთი საერთოა!“ საწყალს, თამაში უნდოდა...

გოლის მნიშვნელობა

ჩემი ბავშვობის მოგონებები ისეთივეა, როგორც თითქმის ყველასი. ჩვენ საათობით ვთამაშობდით დაბნელებამდე და ბოლოს ცხადდებოდა: ვინც გაიტანს, მოგებულია. და იწყებოდა ნამდვილი ომი, რადგან არავის სურდა შინ დამარცხებული დაბრუნება. მინდა პარალელი გავავლო ამ მოგონებებსა და საფრანგეთში გამართულ მსოფლიოს ჩემპიონატს შორის - ის, ვინც ერთადერთ ბურთს შეაგდებდა, უმეტესად იმარჯვებდა კიდეც.

ზოგი ტიტულისთვის იბრძვის და ზოგი ღირსების შესანარჩუნებლად, მაგრამ ორივე შემთხვევაში გოლია საჭირო. თუმცა ძირითადი ძალისხმევა მიმართულია მეტოქის შესაძლებლობების შეზღუდვისკენ. ბევრს არ შეუძლია მოწინააღმდეგის პროვოცირება შეცდომებზე. ის, ვინც გოლი გაუშვა, იძულებულია გაუფრთხილებელი ნაბიჯები გადადგას, ხოლო გამტანს ამით სარგებლობის შანსი ეძლევა.

წარმატება და წარუმატებლობა საპირისპირო მხრიდან სხვადასხვაგვარად ჩანს. მწვრთნელი ჭკუას არიგებს მცველს, რომელსაც ელის კოშმარი, სახელად „გარინჩას აყვანა“. დამრიგებელს ჰგონია, რომ ბრაზილიელის ფანტასტიკური დრიბლინგის საიდუმლოს ხსნის: „მანე გაჩვენებს, თითქოს მოედნის სიღრმეში აპირებს გადაადგილებას, მაგრამ არ დაიჯერო, ყოველთვის ფლანგზე გარბის.“ მცველს ბუნებრივი კითხვა უჩნდება - კი მაგრამ, როდის? ამის წინასწარმეტყველება ვერავინ შეძლო, რადგან ნიჭი არაპროგნოზირებადი რამაა და ინსტიქტი წამსაც არ ხარჯავს განმარტებებზე.

თავად გარინჩა ისე მოკვდა, ვერაფრით ახსნა, როგორ აცუცურაკებდა მსოფლიოს საუკეთესო მცველებს. მისი უმარტივესი თეორია ანტიმეცნიერული გახლდათ: „ყველაფერი მარტივადაა, ისინი იბნევიან და მე გავრბივარ.“ ხანდახან მცველის ფეხი შლაგბაუმივით ეღობებოდა და მაშინ ბურთს ფეხზე იკრავდა, კოვზივით იღებდა და ბარიერზე ასე გადაჰქონდა. ნახვამდის მეურვევ.

მწვრთნელები მცველებს არ ურჩევდნენ გარინჩას თვალებში ყურებას - „ისინი ტყუიან“. მე დავამატებდი - არც მისი ფეხების დაჯერება შეიძლებოდა. ფეხების, რომლებმაც დეფორმაცია განიცადეს ბავშვობაში გადატანილი პოლიომელიტის გამო. ეს ფეხები თავად სიცრუეს წარმოადგენდნენ. გაუმარჯოს გარინჩას, ყველა დროის უდიდეს მატყუარას, რომელმაც სახსოვრად თბილი ღიმილი დაგვიტოვა.

გაგრძელება მომდევნო სვეტებში

ზღაპარი, სახელად ფეხბურთი

ზღაპარი, სახელად ფეხბურთი | ნაწილი მეორე

ზღაპარი, სახელად ფეხბურთი | ნაწილი მესამე

ზღაპარი, სახელად ფეხბურთი | ნაწილი მეოთხე

ზღაპარი, სახელად ფეხბურთი | ნაწილი მეხუთე

ზღაპარი, სახელად ფეხბურთი | ნაწილი მეექვსე

ზღაპარი, სახელად ფეხბურთი | ნაწილი მეშვიდე

ზღაპარი, სახელად ფეხბურთი | ნაწილი მერვე

ზღაპარი, სახელად ფეხბურთი | ნაწილი მეცხრე

ზღაპარი, სახელად ფეხბურთი | ნაწილი მეთერთმეტე

ზღაპარი, სახელად ფეხბურთი | ნაწილი მეთორმეტე

ზღაპარი, სახელად ფეხბურთი | ნაწილი მეცამეტე

ზღაპარი, სახელად ფეხბურთი | ნაწილი მეთექვსმეტე

ზღაპარი, სახელად ფეხბურთი | ნაწილი ოცდამეორე

უახლესი ამბები